Της Κατερίνας Ανέστη
μπεεεεεε (Πήγα, είδα, τα πρόβατα πρόσφυγες της documentaa)
Δεν έχω καμία αμφιβολία πλέον, το έργο «Ευλογία Αφρικής» του Αμπουμπακάρ Φοφάνα από το Μάλι θα είναι μετά από 100 μέρες που θα διαρκέσει η διεθνής έκθεση στη χώρα μας, το πιο αμφιλεγόμενο και πολυσυζητημένο έργο. Όχι γιατί βρίσκεται μέσα στα χωράφια του Βοτανικού, όχι επειδή ο δημιουργός είναι ένας καλλιτέχνης από τα Μάλι που ζει κυρίως στο Παρίσι, χειρίζεται το χρώμα indigo με μοναδικό τρόπο και έχει απασχολήσει ακόμη και βίβλους πολυτελούς ζωής και καταναλωτισμού, όπως το How to Spend It των Financial Times. Αλλά επειδή το έργο του είναι ζωντανό: 54 πρόβατα τα οποία έβαψε με αποχρώσεις του indigo, του γνωστού χρώματος λουλακί.
Η εμπειρία «θέασης» αυτού του έργου φέρει πολλές ιδιαιτερότητες, καταρχήν διότι ακόμα και η λέξη θέαση δεν αρκεί, δεν ταιριάζει. Ακόμα και η διαδρομή για να φτάσεις στο σημείο που βρίσκεται το κοπάδι της documenta14 προσφέρει εμπειρίες. Διασχίζεις τους χώρους της Γεωπονικής Σχολής στον Βοτανικό, περνάς από το εκπληκτικό κτίριο του 1920, ανθισμένους κήπους, τεράστια θερμοκήπια, περπατάς σε πλακόστρωτα, μετά σε τσιμέντο, στο τέλος πάνω στο χώμα, χώνεις τα πόδια σε χαμηλή βλάστηση, προσπερνάς παραπήγματα και μικρά ξύλινα σπιτάκια. Ρουθουνίζεις όλες τις μυρωδιές της άνοιξης, αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι σε μια εξοχή –μόνο που τα σπινιαρίσματα των αυτοκινήτων στη λεωφόρο δεν σου επιτρέπει να μείνεις για πολύ σε αυτή την παραίσθηση.
Όταν αρχίσεις να ακούς τα βελάσματα, ξέρεις ότι έχεις σχεδόν φτάσει στον προορισμό σου. Μια μικρή έκταση με δέντρα, ψηλά χόρτα και ένα μεταλλικό στέγαστρο στην άκρη ορίζει τον χάρτη του έργου, τον καμβά που μέσα του ζουν 54 πρόβατα. Οσες και οι χώρες της Αφρικής από όπου προέρχεται ο δημιουργός Αμπουμπακάρ Φοφάνα. Το έργο του είναι ένα σχόλιο για τη μετανάστευση για τις συνεχείς προσφυγικές ροές που μπορεί στην παρούσα φάση να είναι μια μεγάλη συνεχώς ρέουσα πηγή, όμως για τους Αφρικανούς είναι μια συνθήκη διαρκής. Αλλωστε και ο ίδιος ο Φοφάνα έφυγε νωρίς από τη χώρα του για να εγκατασταθεί στο Παρίσι, πριν αποφασίσει να μοιράσει το χώρο του μεταξύ Γαλλίας και Μάλι, αναπτύσσοντας και εξελίσσοντας τον τρόπο χρήσης του χρώματος indigo. Φτιάχνοντας έργα τέχνης αλλά κυρίως αντικείμενα χρήσης – ναι και η Vogue έχει αναφερθεί στα υφάσματά του.
Για την documenta14 ο Φοφάνα συνεργάστηκε με καθηγητές της Γεωπονικής Σχολής, υπό το άγρυπνο βλέμμα της Επιτροπής Βιοηθικής. Με τους βοηθούς του επί ένα μήνα έβαφαν με μικρά ρολά τμήματα του μαλλιού των 54 προβάτων –όλα τους γεννημένα τα Χριστούγεννα στους στάβλους της Σχολής. Κάθε ένα έχει σχεδόν διαφορετική απόχρωση, ακριβώς για να συμβολίσει τη διαφορετικότητα κάθε χώρας. Όπως διαβεβαιώνει ο ίδιος και οι υπεύθυνοι της documenta, το χρώμα είναι απολύτως φυτικό και μάλιστα αντισηπτικό. Το δημιουργεί μαζεύοντας ξερά φύλλα indigo, τα οποία βυθίζει στο νερό και στη συνέχεια το αφήνει στον ήλιο για να αναπτύξει το χρώμα του.
Η διαδικασία αυτή, παραδοσιακή και αρχέγονη για τον λαό του όπως και για την Ιαπωνία, είναι μοναδική. Όταν βουτάς το ύφασμα στο νερό στην αρχή έχει σχεδόν κίτρινη απόχρωση. Οσο όμως αυτό μένει κάτω από τον ήλιο, αρχίζει η διαδικασία της οξείδωσης και αποκτά το λουλακί χρώμα. Ανάλογα με το πόσες φορές θα το ξαναβουτήξεις στο χρώμα, βαθαίνει η απόχρωση. Ο ίδιος ο Φοφάνα λέει πως έχει καταγράψει 14 διαφορετικές αποχρώσεις και ότι όσο πιο παλιά είναι τα φύλλα τόσο πιο αχνή είναι η απόχρωση – old ladies αποκαλεί αυτές τις αχνές αποχρώσεις.
Το indigo είναι χρώμα ευλογημένο σε πολλές χώρες, ενώ στο Μάλι τα πρόβατα είναι σύμβολο της ευημερίας. Με όλους αυτούς τους συμβολισμούς, και μια τεχνική που πατά στην παράδοση και τις δοξασίες της κινήθηκε ο Φοφάνα για το έργο του. Και στέκεσαι κάτω από τα δέντρα να κοιτάς το κοπάδι να μασουλά φύλλα, να αναζητά το νερό, να κινείται ως ένα σώμα. Το πρωί της Κυριακής που βρέθηκα εκεί με την παρέα μου ήμασταν οι μόνοι Ελληνες. Ολοι οι άλλοι χαμογελαστοί ξένοι που έμειναν επί πολύ ώρα στο χώρο.
Το κοπάδι έμοιαζε φοβισμένο από την παρουσία τόσων ανθρώπων, άμαθο, αντικείμενο παρατήρησης που τα ξεβόλευε από τα δεδομένα τους. Σε 100 μέρες, όταν τελειώσει το αθηναϊκό σκέλος της documenta 14 θα κουρευτούν, το μαλλί τους θα γίνει νήμα και θα υφανθεί από τεχνίτριες στην Κρήτη και θα δημιουργηθεί ένα χαλί που θα εκτίθεται στο Μουσείο Μπενάκη. Εκεί ο κύκλος της ζωντανής τέχνης που επισημαίνει την σχέση του ανθρώπου με τη φύση και την ιστορία φυγής, μετακίνησης του ανθρώπου θα κλείσει. Ως έκθεμα. Αμετακίνητο.
Θυμός και γέλια
Πολλά σχόλια ειρωνικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και θυμός για την εκμετάλλευση ζώων. Δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Σε μια χώρα που λίγες μέρες πριν έσφαξε δεκάδες χιλιάδες αρνιά για να τα σουβλίσει είναι ειρωνικό οι ίδιοι να σηκώνουν το δάχτυλο για την φυτική βαφή στα πρόβατα, λένε κάποιοι. Δεν έχουν και άδικο. Όμως από την Τέχνη περιμένεις την απόλυτη ελευθερία της βούλησης, την συνεννόηση, τον διάλογο. Ουδείς δεν δικαιούται να έχει θέση εξουσιαστή όσο άκακες και αν είναι οι προθέσεις τους, όσο αβλαβής και αν είναι η παρέμβαση.
Σε κάθε περίπτωση το έργο του Φοφάνα, όσο και αν προκαλεί μια εγρήγορση μοιάζει να είναι υπερβολικά ρομαντικό και απλοϊκό στη σύλληψη. Στα όρια της αφέλειας και της σύλληψης που δεν εμβαθύνει. Όμως μια βόλτα στα χωράφια της Γεωπονικής, μια στάση μπροστά σε αυτά τα πρόβατα και το ντιμπέιτ αμέσως μετά στη διαδρομή «είναι αυτό τέχνη» είναι μια εμπειρία κεντρική της σύγχρονης Τέχνης. Που πάνω από όλα οφείλει να παραμένει Δημοκρατική. Και να αφορά.
μπεεεεεε (Πήγα, είδα, τα πρόβατα πρόσφυγες της documentaa)
Δεν έχω καμία αμφιβολία πλέον, το έργο «Ευλογία Αφρικής» του Αμπουμπακάρ Φοφάνα από το Μάλι θα είναι μετά από 100 μέρες που θα διαρκέσει η διεθνής έκθεση στη χώρα μας, το πιο αμφιλεγόμενο και πολυσυζητημένο έργο. Όχι γιατί βρίσκεται μέσα στα χωράφια του Βοτανικού, όχι επειδή ο δημιουργός είναι ένας καλλιτέχνης από τα Μάλι που ζει κυρίως στο Παρίσι, χειρίζεται το χρώμα indigo με μοναδικό τρόπο και έχει απασχολήσει ακόμη και βίβλους πολυτελούς ζωής και καταναλωτισμού, όπως το How to Spend It των Financial Times. Αλλά επειδή το έργο του είναι ζωντανό: 54 πρόβατα τα οποία έβαψε με αποχρώσεις του indigo, του γνωστού χρώματος λουλακί.
Η εμπειρία «θέασης» αυτού του έργου φέρει πολλές ιδιαιτερότητες, καταρχήν διότι ακόμα και η λέξη θέαση δεν αρκεί, δεν ταιριάζει. Ακόμα και η διαδρομή για να φτάσεις στο σημείο που βρίσκεται το κοπάδι της documenta14 προσφέρει εμπειρίες. Διασχίζεις τους χώρους της Γεωπονικής Σχολής στον Βοτανικό, περνάς από το εκπληκτικό κτίριο του 1920, ανθισμένους κήπους, τεράστια θερμοκήπια, περπατάς σε πλακόστρωτα, μετά σε τσιμέντο, στο τέλος πάνω στο χώμα, χώνεις τα πόδια σε χαμηλή βλάστηση, προσπερνάς παραπήγματα και μικρά ξύλινα σπιτάκια. Ρουθουνίζεις όλες τις μυρωδιές της άνοιξης, αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι σε μια εξοχή –μόνο που τα σπινιαρίσματα των αυτοκινήτων στη λεωφόρο δεν σου επιτρέπει να μείνεις για πολύ σε αυτή την παραίσθηση.
Όταν αρχίσεις να ακούς τα βελάσματα, ξέρεις ότι έχεις σχεδόν φτάσει στον προορισμό σου. Μια μικρή έκταση με δέντρα, ψηλά χόρτα και ένα μεταλλικό στέγαστρο στην άκρη ορίζει τον χάρτη του έργου, τον καμβά που μέσα του ζουν 54 πρόβατα. Οσες και οι χώρες της Αφρικής από όπου προέρχεται ο δημιουργός Αμπουμπακάρ Φοφάνα. Το έργο του είναι ένα σχόλιο για τη μετανάστευση για τις συνεχείς προσφυγικές ροές που μπορεί στην παρούσα φάση να είναι μια μεγάλη συνεχώς ρέουσα πηγή, όμως για τους Αφρικανούς είναι μια συνθήκη διαρκής. Αλλωστε και ο ίδιος ο Φοφάνα έφυγε νωρίς από τη χώρα του για να εγκατασταθεί στο Παρίσι, πριν αποφασίσει να μοιράσει το χώρο του μεταξύ Γαλλίας και Μάλι, αναπτύσσοντας και εξελίσσοντας τον τρόπο χρήσης του χρώματος indigo. Φτιάχνοντας έργα τέχνης αλλά κυρίως αντικείμενα χρήσης – ναι και η Vogue έχει αναφερθεί στα υφάσματά του.
Για την documenta14 ο Φοφάνα συνεργάστηκε με καθηγητές της Γεωπονικής Σχολής, υπό το άγρυπνο βλέμμα της Επιτροπής Βιοηθικής. Με τους βοηθούς του επί ένα μήνα έβαφαν με μικρά ρολά τμήματα του μαλλιού των 54 προβάτων –όλα τους γεννημένα τα Χριστούγεννα στους στάβλους της Σχολής. Κάθε ένα έχει σχεδόν διαφορετική απόχρωση, ακριβώς για να συμβολίσει τη διαφορετικότητα κάθε χώρας. Όπως διαβεβαιώνει ο ίδιος και οι υπεύθυνοι της documenta, το χρώμα είναι απολύτως φυτικό και μάλιστα αντισηπτικό. Το δημιουργεί μαζεύοντας ξερά φύλλα indigo, τα οποία βυθίζει στο νερό και στη συνέχεια το αφήνει στον ήλιο για να αναπτύξει το χρώμα του.
Η διαδικασία αυτή, παραδοσιακή και αρχέγονη για τον λαό του όπως και για την Ιαπωνία, είναι μοναδική. Όταν βουτάς το ύφασμα στο νερό στην αρχή έχει σχεδόν κίτρινη απόχρωση. Οσο όμως αυτό μένει κάτω από τον ήλιο, αρχίζει η διαδικασία της οξείδωσης και αποκτά το λουλακί χρώμα. Ανάλογα με το πόσες φορές θα το ξαναβουτήξεις στο χρώμα, βαθαίνει η απόχρωση. Ο ίδιος ο Φοφάνα λέει πως έχει καταγράψει 14 διαφορετικές αποχρώσεις και ότι όσο πιο παλιά είναι τα φύλλα τόσο πιο αχνή είναι η απόχρωση – old ladies αποκαλεί αυτές τις αχνές αποχρώσεις.
Το indigo είναι χρώμα ευλογημένο σε πολλές χώρες, ενώ στο Μάλι τα πρόβατα είναι σύμβολο της ευημερίας. Με όλους αυτούς τους συμβολισμούς, και μια τεχνική που πατά στην παράδοση και τις δοξασίες της κινήθηκε ο Φοφάνα για το έργο του. Και στέκεσαι κάτω από τα δέντρα να κοιτάς το κοπάδι να μασουλά φύλλα, να αναζητά το νερό, να κινείται ως ένα σώμα. Το πρωί της Κυριακής που βρέθηκα εκεί με την παρέα μου ήμασταν οι μόνοι Ελληνες. Ολοι οι άλλοι χαμογελαστοί ξένοι που έμειναν επί πολύ ώρα στο χώρο.
Το κοπάδι έμοιαζε φοβισμένο από την παρουσία τόσων ανθρώπων, άμαθο, αντικείμενο παρατήρησης που τα ξεβόλευε από τα δεδομένα τους. Σε 100 μέρες, όταν τελειώσει το αθηναϊκό σκέλος της documenta 14 θα κουρευτούν, το μαλλί τους θα γίνει νήμα και θα υφανθεί από τεχνίτριες στην Κρήτη και θα δημιουργηθεί ένα χαλί που θα εκτίθεται στο Μουσείο Μπενάκη. Εκεί ο κύκλος της ζωντανής τέχνης που επισημαίνει την σχέση του ανθρώπου με τη φύση και την ιστορία φυγής, μετακίνησης του ανθρώπου θα κλείσει. Ως έκθεμα. Αμετακίνητο.
Θυμός και γέλια
Πολλά σχόλια ειρωνικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και θυμός για την εκμετάλλευση ζώων. Δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Σε μια χώρα που λίγες μέρες πριν έσφαξε δεκάδες χιλιάδες αρνιά για να τα σουβλίσει είναι ειρωνικό οι ίδιοι να σηκώνουν το δάχτυλο για την φυτική βαφή στα πρόβατα, λένε κάποιοι. Δεν έχουν και άδικο. Όμως από την Τέχνη περιμένεις την απόλυτη ελευθερία της βούλησης, την συνεννόηση, τον διάλογο. Ουδείς δεν δικαιούται να έχει θέση εξουσιαστή όσο άκακες και αν είναι οι προθέσεις τους, όσο αβλαβής και αν είναι η παρέμβαση.
Σε κάθε περίπτωση το έργο του Φοφάνα, όσο και αν προκαλεί μια εγρήγορση μοιάζει να είναι υπερβολικά ρομαντικό και απλοϊκό στη σύλληψη. Στα όρια της αφέλειας και της σύλληψης που δεν εμβαθύνει. Όμως μια βόλτα στα χωράφια της Γεωπονικής, μια στάση μπροστά σε αυτά τα πρόβατα και το ντιμπέιτ αμέσως μετά στη διαδρομή «είναι αυτό τέχνη» είναι μια εμπειρία κεντρική της σύγχρονης Τέχνης. Που πάνω από όλα οφείλει να παραμένει Δημοκρατική. Και να αφορά.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου