Το ερώτημα αν το γκραφίτι είναι τέχνη ή βανδαλισμός, δεν έχει μεγάλη απόσταση από το ερώτημα τι είναι τέχνη και ποιο είναι το κοινωνικό πλαίσιο που καθορίζει αν η εικόνα που προτείνεται ως τέχνη θα θεωρηθεί αδιάφορη, αποδεκτή ή ενοχλητική.
Θα μπορούσε κανείς να πει πως τέχνη είναι η καταγραφή της ιδέας σύμφωνα με μια προσωπική επιλογή. Σε κάθε περίπτωση, τα πάντα κρίνονται εκ του αποτελέσματος, ανεξάρτητα από τις προθέσεις, όταν επικοινωνούνται σε ένα ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Όταν η πρόθεση κατάθεσης μιας ιδέας συμβαίνει σε έναν δημόσιο χώρο και όχι στους κλειστούς τοίχους ενός εργαστηρίου, επικοινωνείται και κρίνεται από το σύνολο των ανθρώπων που επιλέγουν (όταν επισκέπτονται μια γκαλερί) ή δεν επιλέγουν (όταν περπατάνε στο δρόμο) να συμμετέχουν οπτικά και όχι μόνο, στην επικοινωνία της συγκεκριμένης ιδέας.
Στην περίπτωση του γκραφίτι ή αλλιώς της τέχνης του δρόμου, υπάρχουν δύο περιπτώσεις. Στην πρώτη, η δημιουργία της εικόνας συμβαίνει μετά από αδειοδότηση, σε προκαθορισμένο δημόσιο χώρο. Στη δεύτερη, η κατάθεση της ιδέας συμβαίνει χωρίς αδειοδότηση, αυθαίρετα και πολλές φορές, όχι μόνο σε δημόσιους χώρους αλλά και σε ιδιωτικές περιουσίες.
Στη δεύτερη περίπτωση, είναι μέρος του έργου, ο ιδιοκτήτης της επιφάνειας που έχει χρησιμοποιηθεί για το γκραφίτι, να κρίνει ο ίδιος αν το θεωρεί τέχνη, οπότε να το διατηρήσει αν το επιλέξει. Στην περίπτωση όμως που δεν κριθεί ως κάτι ενδιαφέρον, ο ιδιοκτήτης έχει κάθε δικαίωμα να το ερμηνεύσει ως βανδαλισμό της ιδιωτικής του περιουσίας και επομένως η δημιουργία του συγκεκριμένου γκραφίτι να κριθεί ως αξιόποινη πράξη.
Διαβάζοντας την ανακοίνωση του δήμου Αθηναίων με λεπτομερείς οδηγίες αφαίρεσης των γκραφίτι από ιδιωτικές περιουσίες, σκέφτομαι πως η επιλογή του τι θεωρείται βανδαλισμός και τι ενδιαφέρον ως τέχνη, βρίσκεται καθαρά στη δημοκρατική διαδικασία επιλογής του συνόλου των ανθρώπων που αυτόνομα, είτε θα αφαιρέσουν, είτε θα διατηρήσουν τις εικόνες από τους τοίχους της ιδιωτικής τους περιουσίας. Ασφαλώς, όταν πρόκειται για βανδαλισμό, θεωρείται δικαίως αξιόποινη πράξη και κρίνεται εκ του αποτελέσματος.
Η πρωτοβουλία της Φωτεινής Κυψέλης είναι σημαντική και βοηθάει στη διαύγεια που αποκτά κανείς όταν καταλαβαίνει πως τα μικρά και εφικτά καθημερινά πράγματα είναι πιο σημαντικά από τις μεγάλες και αφηρημένες ιδέες, που συνήθως μένουν στα πλαίσια της θεωρίας και ενίοτε της φαντασίας. Η Κυψέλη παραμένει μια ζωντανή περιοχή με ιστορία και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Τα φώτα στις εισόδους των κατοικιών σίγουρα αποτρέπουν τον όποιο βανδαλισμό, ειδικά σε σημεία με αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον τα οποία αναδεικνύονται με τον απαραίτητο φωτισμό, ακόμα και στην περίπτωση που δεν κατοικούνται πια.
Σε κάθε περίπτωση, η τέχνη που παράγει κάθε τόπος, βρίσκεται σε απόλυτη σύνδεση με το κοινωνικό πλαίσιο. Αυτό είναι που καθορίζει την παραγωγή και την επικοινωνία των ιδεών. Πρόκειται για μια δημοκρατική διαδικασία που δεν καθορίζεται από ανώτερες αρχές, αλλά από την πλειοψηφία του κόσμου. Οι βαθιά ριζωμένες νοοτροπίες είναι αυτές που οδηγούν την όποια απόφαση και την εφαρμογή ή μη των νόμων. Ρόλος της τέχνης ίσως να είναι η διαρκής υπενθύμιση της υπέρβασης των ορίων, έξω από προκαθορισμένα πλαίσια και με μια αμφισβήτηση σε οποιαδήποτε αμετακίνητη αρχή. Η φυσική ροή των πραγμάτων ορίζεται από μια διαρκή μετακίνηση, είτε ιδεών, είτε πληθυσμών.
Ελεάννα Μαρτίνου, εικαστικός
www.eleannamartinou.com
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου