Για την αναδρομική έκθεση του Γιάννη Τσαρούχη. Περιοδικό Βακχικόν τεύχος #9, Μάρτιος-Μάιος 2010. Της Ελεάννας Μαρτίνου.

Για την αναδρομική έκθεση του Γιάννη Τσαρούχη της Ελεάννας Μαρτίνου

Έργο: Γιάννης Τσαρούχης, λάδι σε πανί, 73εκ επί 100εκ, 1972. Κάποτε ο Stravinsky ρώτησε μια γνωστή μου, πριν δει τα έργα μου, τι είδους ζωγραφική κάνω. Αυτή του είπε : -Δεν έχει κανένα ενδιαφέρον. Ζωγραφίζει όπως όλος ο κόσμος. -Λυπηρό, απήντησε ο Stravinsky. Μιμείται ό,τι είναι της μόδας δηλαδή? Και φαίνεται τόσο έξυπνος... -Όχι, του αποκρίθηκε η γνωστή μου. Κάνει το ανάποδο. Ζωγραφίζει εκ του φυσικού, όπως όλος ο κόσμος. -Θέλετε να πείτε όπως δεν ζωγραφίζει πια κανένας...διόρθωσε ο Stravinsky. Πρέπει να δω το ταχύτερο έργα του. Μ’ενδιαφέρει πολύ ό,τι δεν κάνει όλος ο κόσμος. Γιάννης Τσαρούχης, Ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, εκδ.Άγρα, 2006 Πριν λίγο καιρό, επισκέφθηκα με τους μαθητές μου του Ερασιτεχνικού Τμήματος Ζωγραφικής του Δήμου Αμαρουσίου την αναδρομική έκθεση του Γιάννη Τσαρούχη, στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Η έκθεση εκτείνεται σε δύο ορόφους, ενώ στο πέρασμα μεταξύ των δύο προβάλλεται ένα βίντεο-ντοκουμέντο του Δημήτρη Βερνίκου στο οποίο μιλάει ο ίδιος ο καλλιτέχνης. Στον κάτω όροφο, μπορεί κανείς να δει όλο το ζωγραφικό έργο του Τσαρούχη, μέσα από μια γραμμική πορεία, ξεκινώντας από τα πρώτα του εγχειρήματα σε ηλικία 16 ετών και φτάνοντας έως την ώριμη φάση της δουλειάς του, η οποία τον ανέδειξε σε μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της ελληνικής ζωγραφικής μαζί, βέβαια, με τον Διαμαντή Διαμαντόπουλο, για την κοινή τους εικαστική αντίληψη σε σχέση με το βυζαντινό περίγραμμα. Δηλαδή, σε σχέση με την μαύρη, χρωματισμένη γραμμή που περικλείει την μορφή, όπως στα βυζαντινά βιτρό και την αγιογραφία, στοιχείο το οποίο πρώτος ανέδειξε ανανεώνοντας την έως τότε οπτική αντίληψη ο Henri Matisse. Ιδιαίτερα με συγκίνησε το σκηνογραφικό έργο του Γιάννη Τσαρούχη, το οποίο εκτίθεται στον δεύτερο όροφο της έκθεσης. Αμέτρητες μικροσκοπικές φιγούρες, σαν να έχουν σχεδιαστεί με κεφάλι καρφίτσας, συνθέτουν ένα αχανές ανθρώπινο φαντασμαγορικό τοπίο. Χαζεύοντας, κυριολεκτικά, τα προσχέδια για τις θεατρικές παραστάσεις, ένιωσα να ζωντανεύουν μπροστά μου όλοι αυτοί οι χαρακτήρες, τα κουστούμια, οι μάσκες, οι διαφορετικοί ρόλοι, τα βλέμματα, η σκηνή. Ένιωσα σαν να βλέπω ταυτοχρόνως μπροστά μου τις Καρυάτιδες, τις φιγούρες του Καραγκιόζη, ναύτες και μορφές του υποκόσμου, προσωπεία του αρχαιολληνικού θεάτρου, χορευτές παραδοσιακών ελληνικών χορών, ανώνυμους βυζαντινούς αγίους, διονυσιακές πομπές και όλα αυτά να εμφανίζονται μέσα σε έναν σκοτεινό χώρο βγάζοντας από μέσα τους ένα εκτυφλωτικό φως. Όπως στο μυστικό δωμάτιο στην Πομπηία, έτσι και μπροστά στο έργο του Τσαρούχη, διέκρινα ένα εσωτερικό, κρυμμένο, λαμπερό φως, ίδιο με αυτό των φαγιούμ, των ιερών προσωπείων της Αιγύπτου, μέσα από επάλληλες στρώσεις γήινου, χωμάτινου χρώματος. Όπως στο φρέσκο στον Άγιο Νικόλα τον Ορφανό στη Θεσσαλονίκη, έτσι και στο έργο του Τσαρούχη, έχασα την αίσθηση του χρόνου και του χώρου και μεταφέρθηκα σε ένα σύμπαν όπου κυρίαχη είναι η αντίθεση λευκού και μαύρου, με όλες τις συμβολικές τους προεκτάσεις. Λέει ο Γιάννης Τσαρούχης : «Δεν μου πέρασε ποτέ από το νου ν΄αμφισβητήσω ότι η Δύσις παίζει έναν τεράστιο ρόλο στον πολιτισμό του κόσμου όλου και φυσικά και της Ελλάδος αλλά ο Έλληνας που δεν ξέρει την Ιστορία της Τέχνης του, της Ελληνικής Τέχνης, θα’πρεπε να μην αναφέρει καν το όνομα της Δύσης. Οι μεγάλοι Έλληνες έμαθαν να ξεχνούν τη γνώση αλλά όχι να την αγνοούν». Αναρωτιέμαι, πόσο επίκαιρα είναι τα παραπάνω λόγια και πόσο σοφά, τη στιγμή που πρόσφατα, σε ερώτησή μου για το αν κάποια πρόσωπα επισκέφθηκαν τη συγκεκριμένη έκθεση, η απάντηση που έλαβα ήταν η εξής αφοριστική και αποστομωτική : «Δεν με ενδιαφέρουν οι Έλληνες καλλιτέχνες. Δεν έχουν κάτι να προσφέρουν». Με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Γιάννη Τσαρούχη ένιωσα την ανάγκη να ενημερωθώ περισσότερο για την ιστορία της Ελλάδας και να θεωρήσω πολύ μεγάλη πρόκληση να έχω την πειθαρχία μέσα σε ένα χαοτικό περιβάλλον όπου η εικαστική παιδεία είναι σχεδόν ανύπαρκτη, να μπορώ να γίνομαι όλο και πιο καλός θεατής στα πράγματα και, κυρίως, γνώστης της ιστορίας.