Νίκος Κεσσανλής. Περιοδικό Βακχικόν τ.5, Μάρτιος-Μάιος 2009. Της Ελεάννας Μαρτίνου

Μία σύντομη παρουσίαση της πορείας του Νίκου Κεσσανλή (1930 - 2004) της Ελεάννας Μαρτίνου

Ο Νίκος Κεσσανλής γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1930. Είναι από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μοντερνισμού με σπουδαία καλλιτεχνική δραστηριότητα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Μαθήτευσε από το 1944 έως το 1948 κοντά στον Κ. Σπυρόπουλο και στη συνέχεια φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με δάσκαλο τον Γιάννη Μόραλη. Το 1947 συνέχισε τις σπουδές του στο Istituto Centrale del Restauro στη Ρώμη. Πήρε μέρος στο κίνημα informel και το 1960 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου έμεινε μέχρι το 1980. Το 1951 δημιούργησε τις πρώτες χειρονομίες-αντικείμενα (με πανιά) και το 1963 το πρώτο φωτομηχανικό έργο. Το 1965 στη Μπιενάλε νέων του Παρισιού χρησιμοποίησε ως ενδιάμεσο την οθόνη, πάνω στην οποία προβάλλονταν οι σκιές των επισκεπτών. Το 1982 εκλέχθηκε καθηγητής στην ΑΣΚΤ και το 1988 εκπροσώπησε, μαζί με τον Βλάση Κανιάρη, την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας Η φωτομηχανική εικόνα Στην αρχή της πορείας του ο Κεσσανλής ασχολήθηκε με τη λυρική αφηρημένη ζωγραφική και την άμορφη τέχνη, παράγοντας δυνατούς και εκφραστικούς πίνακες από μεικτά υλικά. Στις αρχές της δεκαετίας του ΄60, εγκαθίσταται στο Παρίσι, όπου συνδέεται με τους Νέους Ρεαλιστές, μαζί με τον Δανιήλ, τον Κανιάρη, τον Καραχάλιο, τον Παύλο, γύρω από τον θεωρητικό Pierre Restany. Εκεί ανακαλύπτει τη δύναμη της χειρονομίας και φτιάχνει πειραματικά έργα από χρησιμοποιημένα αντικείμενα και φθαρμένα υλικά, τα οποία διακρίνονται από έναν άμεσο και εκφραστικό ρεαλισμό και αποτελούν μια νέα αισθητική πρόταση. Τα έργα αυτά τον οδηγούν το 1964 στην Πρόταση για μια Νέα Ελληνική Γλυπτική, μια έκθεση σε συνεργασία με τον Δανιήλ και τον Βλάση Κανιάρη, στην οποία συμμετέχει με το έργο "Μεγάλη Λευκή Χειρονομία", ένα πανί 152τ.μ. που απλώνεται στο χώρο, δημιουργώντας ένα τρισδιάστατο, αισθησιακό παιχνίδι πτυχώσεων και κινήσεων που περιβάλλει το θεατή. Το 1961 αρχίζει να χρησιμοποιεί τη φωτογραφική τεχνική και γίνεται ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της Mec Art, αποτυπώνοντας φωτογραφικές σκιές σε ευαισθητοποιημένο πανί, ενώ το 1980 επιστρέφει στη ζωγραφική με μνημειακές συνθέσεις σε μουσαμά ή στον τοίχο, τις οποίες συνδυάζει με ετερόκλητα αντικείμενα, πειραματικές επεμβάσεις, φωτομηχανικές εικόνες και τρισδιάστατα περιβάλλοντα. Το κίνημα της Mec Art στο έργο του Νίκου Κεσσανλή Η Mec-Art (Mecanical Art) είναι ένα κίνημα που ιδρύθηκε το 1963 και καθιερώθηκε το 1965 με την έκθεση "Φόρος Τιμής στον Nicephore Niepce" που πραγματοποιήθηκε στην Γκαλερί J. Οι καλλιτέχνες της Mec-Art, ο Alain Jacquet, ο Gianni Bertini, ο Mimmo Rotella, ο Yehuda Naiman, συναρπάζονται από την αλληλεπίδραση της ζωγραφικής και της φωτογραφίας και δημιουργούν τα έργα τους μεταφέροντας φωτογραφικές εικόνες πάνω σε ευαισθητοποιημένο χαρτί ή μεταξοτυπίες πάνω σε διάφορα υλικά υποστηρίγματα. Ο Νίκος Κεσσανλής υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του ρεύματος αυτού και συμμετείχε ενεργά σε όλες τις εκδηλώσεις και τις εκθέσεις του, από το 1965 έως το 1968, ενώ η δουλειά του αυτή τον καταξίωσε διεθνώς ως έναν από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του ευρωπαϊκού μοντερνισμού. Ο Νίκος Κεσσανλής αναζητεί νέες εικόνες και αρχίζει να ασχολείται με τις φωτομηχανικές τεχνικές το 1963 με την ενότητα "Φαντασμαγορίες της Ταυτότητας", μια σειρά από φωτογραφικά στιγμιότυπα σκιών και σιλουετών, σκηνοθετημένων κινήσεων και χειρονομιών, που προβάλλονται σε μια διάφανη οθόνη, που ακινητοποιούνται από τη φωτογραφία και τυπώνονται σε ευαισθητοποιημένο πανί φυσικών διαστάσεων. Έτσι, το εκφραστικό θέατρο σκιών που στήνεται από τον καλλιτέχνη και διαγράφει προσωπικότητες και διαδραστικές πράξεις, απαθανατίζεται από τον ίδιο και γίνεται ένα εικαστικό έργο με την επιλογή των κλισέ, τη διαφοροποίηση των φωτιστικών εντάσεων, τη δημιουργία οπτικών εφέ, την αλλοίωση των περιγραμμάτων και την επεξεργασία των αποχρώσεων. Αργότερα, ο Κεσσανλής συνεχίζει να χρησιμοποιεί τις φωτομηχανικές τεχνικές και δημιουργεί τη σειρά των "Αναμορφώσεων", πλαγίων προβολών σε πανί προσώπων και αντικειμένων, οι οποίες, από το 1968, γίνονται τρισδιάστατες και προβάλλονται σε επίπεδα τοποθετημένα στο χώρο. Από το 1970 περνά στις "Μεταδομές", επεμβαίνοντας σε αφίσες, μεταξοτυπίες και λιθογραφίες γνωστών αριστουργημάτων της ιστορίας της τέχνης. Πώς ο Κεσσανλής συνδέει τη φωτογραφία με τη ζωγραφική Ο Νίκος Κεσσανλής χρησιμοποιεί την πλάγια μετατόπιση της κεντρικής εστίας του φακού κατά τη φωτογράφηση ή την εκτύπωση και συνδέει κάποιες καθημερινές εικόνες με τη σχεδιαστική παράδοση του 16ου και του 19ου αιώνα και τις γκραβούρες του Holbein ή του Dure. Σε κάποιους πίνακες συνδυάζει τις έρευνές του πάνω στη χειρονομία, την κίνηση και τη φωτομηχανική εικόνα και επεμβαίνει στα φωτογραφικά έργα απλώνοντας την εμουλσιόν με φαρδιές βούρτσες, εντείνοντας την εκφραστικότητα αλλά και την πλαστικότητά τους και προσδίδοντάς τους εξπρεσιονιστικά χαρακτηριστικά.